Dostosowanie, a znak CE
W ostatnich latach na rynku istnieje zwiększone zapotrzebowanie na dostosowywanie maszyn do wymagań minimalnych. Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych jest w Polsce jednym z priorytetów w dziedzinie ochrony zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. Zakres zadań związanych z tym przedsięwzięciem wyznacza tu Dyrektywa Narzędziowa 2009/104/WE, dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego podczas pracy. Postanowienia te zostały przeniesione do polskiego prawa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 191, poz. 1596, zm. Dz.U. z 2003 r. Nr 178, poz. 1745). Polscy pracodawcy mieli obowiązek dostosowania sprzętu roboczego, przekazanego pracownikom do użytkowania przed dniem 1 stycznia 2003 r., do wymagań określonych w wymienionych aktach prawnych do dnia 31 grudnia 2005 r. Należy podkreślić, że wymagania te nie były w naszym kraju czymś zupełnie nowym. Większość z nich wynikała już z wcześniej obowiązujących przepisów prawa pracy – Kodeksu pracy i szczegółowych przepisów bhp przy wykonywaniu określonych prac bądź ustanowionych do stosowania w poszczególnych branżach
Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE oraz kwestie związane ze znakiem „CE” dotyczą maszyn po raz pierwszy wprowadzanych do obrotu na rynkach EOG (Europejski Obszar Gospodarczy - UE + Norwegia, Islandia, Liechtenstein)
Na rynku krąży mit i błędne rozumienie przepisów. Wymagania minimalne nie dotyczą tylko „starych” maszyn przed 1 maja 2004. Wymagania minimalne dotyczą w ogólności sprzętu roboczego na stanowiskach pracy, niezależnie od roku ich produkcji. Nawet nowe maszyny użytkownik ma w obowiązku kontrolować na zgodność z wymaganiami minimalnymi. Ponadto, użytkownik nie ma możliwości zweryfikowania wymagań zasadniczych, ponieważ producent nie ma obowiązku, a czasami również i możliwości przekazania wszystkich danych, aby dokonać weryfikacji wymagań zasadniczych.
Zgodnie z założeniami Dyrektywy Maszynowej 2006/42/WE, jeżeli modyfikacje maszyny zostały przewidziane lub uzgodnione przez producenta i objęte oceną ryzyka, dokumentami i deklaracją zgodności WE producenta, pierwotne oznakowanie CE producenta zachowuje ważność. Jeśli jednak modyfikacja jest znaczna (na przykład zmiana funkcji lub parametrów maszyny) i nie została przewidziana ani uzgodniona przez producenta, pierwotne oznakowanie CE producenta traci ważność i musi zostać odnowione. Ma to również zastosowanie każdorazowo, gdy maszyna jest modyfikowana przez użytkownika w trakcie okresu eksploatacji, chyba że modyfikacje są na tyle duże, że musi ona zostać uznana za nową maszynę i przejść ponownie ocenę zgodności zgodnie z Dyrektywą Maszynową.
Innymi słowy, wykonanie procedury oceny zgodności z Dyrektywą Maszynową oraz spełnienie jej wymagań zasadniczych przy „starych” maszynach ma zastosowanie jedynie wtedy, gdy na bazie tej starej maszyny budujemy „nową maszynę”. „Nowa maszyna” powstaje wtedy, gdy „stara” jest modyfikowana w taki sposób, że zmienia się jej przeznaczenia i/lub funkcjonalność. W przeciwnym wypadku Dyrektywa Maszynowa nie ma zastosowania.
Zgodnie z powyższym, jeżeli modernizacja maszyny ma za zadanie jedynie zwiększyć poziom bezpieczeństwa (dostosowanie), a sama modernizacja nie ingeruje w jej przeznaczenie oraz funkcjonalność dyrektywa 2006/42/WE nie ma zastosowania.
Zastosowanie ma natomiast Dyrektywa Narzędziowa. Przepisy dyrektywy 2009/104/WE mają zastosowanie do maszyn użytkowanych w miejscach pracy. W trakcie okresu eksploatacji maszyny pracodawca musi podejmować środki niezbędne do zapewnienia, aby użytkowana maszyna była utrzymywana, dzięki odpowiedniej konserwacji, w stanie zgodnym z przepisami mającymi zastosowanie w momencie pierwszego jej udostępnienia przez zakład. Nie oznacza to, że maszyna musi być utrzymywana w stanie „jak nowa”, ponieważ ulega zużyciu. Konieczne jest jednak przeprowadzanie niezbędnej konserwacji, aby maszyna nadal spełniała odpowiednie wymagania w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa. Zatem maszyny objęte zakresem przepisów dyrektywy w sprawie maszyn w momencie pierwszego udostępnienia muszą być utrzymywane w zgodności z zasadniczymi wymaganiami w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dyrektywy w sprawie maszyn obowiązującymi w momencie pierwszego wprowadzenia do obrotu lub oddania do użytku. Ma to również zastosowanie każdorazowo, gdy maszyna jest modyfikowana przez użytkownika w trakcie okresu eksploatacji, chyba że modyfikacje są na tyle duże, że musi ona zostać uznana za nową maszynę i przejść ponownie ocenę zgodności zgodnie z dyrektywą w sprawie maszyn.
Ponadto, Dyrektywa Narzędziowa i doprowadzenie maszyny do zgodności z wymaganiami minimalnymi jest poza systemem oceny zgodności związanym z wprowadzaniem do obrotu lub użytku tzw. „nowych maszyn”. Dlatego nie można w wyniku ingerencji na starych maszynach wystawiać ani Deklaracji Zgodności WE ani znakować znakiem CE. To jest zarezerwowane wyłącznie dla producentów maszyn lub ich upoważnionych przedstawicieli.
Niestety obserwujemy, że w dalszym ciągu wielu pracodawców ma problem z dostosowaniem maszyn. Zwracamy również uwagę, że Polska przystąpiła do UE w roku 2004, i również maszyny na tamte czasy „nowe” zdążyły się od tamtego czasu zestarzeć. W związku z tym wiele z nich wymaga podjęcia działań dostosowawczych.